Actueel
alle pijlers
De sociologie van taalgebruik
zaterdag 4 februari 2012 15:56
Zoals de meesten hier zullen weten, ben ik geinteresseerd in onderwerpen als opvoeding, normen en waarden, etiquette, persoonlijke Bildung, smaak, hogere en lagere cultuur en de rol van de elite in onze samenleving.
Een leuk onderwerp in die categorie is wat ik de "sociologie van taal" noem. In hoeverre kun je aan iemands taalgebruik dingen afleiden wat iemands sociaal-economische achtergrond is en hoeveel "cultureel kapitaal" iemand heeft?
En dan heb ik het niet over echte taalfouten ("hun hebben", "groter als"), maar over woorden die een burgerlijke achtergrond verraden. Ik gebruik "burgerlijk" hier overigens neutraal, niet met een denigrerende connotatie.
Over precies dit onderwerp heeft ooit een omslagartikel in de HP/De Tijd gestaan, en toen kwamen de bekende voorbeelden naar voren van woorden die niet kunnen voor nette mensen: toilet, stropdas, colbertje, pantalon, gebakje, "eet smakelijk", kostuum, vaatwasser, koelkast, etc.
Een aparte categorie is de "sociologie van namen": b.v. Emma en Alexander voor de hogere klassen, tegenover Priscilla en Wesley voor de lagere klassen.
- In hoeverre gebruiken jullie dit soort woorden wel of juist niet?
- In hoeverre is het zinnig of onzinnig dat mensen zich proberen te profileren met hun klasse?
- Weten jullie zelf nog voorbeelden van woorden of namen die echt niet kunnen?
Zelf ben ik overigens niet zo recht in de leer. Als een ander "eet smakelijk" zegt, zeg ik het gewoon terug (ook al zou ik het nooit zelf als eerste zeggen) en ook gebruik ik gewoon "gebakje" ("taartje' klinkt voor mijn gevoel aanstellerig). Maar woorden als "toilet" en "stropdas" zou ik echt nooit gebruiken.
Een leuk onderwerp in die categorie is wat ik de "sociologie van taal" noem. In hoeverre kun je aan iemands taalgebruik dingen afleiden wat iemands sociaal-economische achtergrond is en hoeveel "cultureel kapitaal" iemand heeft?
En dan heb ik het niet over echte taalfouten ("hun hebben", "groter als"), maar over woorden die een burgerlijke achtergrond verraden. Ik gebruik "burgerlijk" hier overigens neutraal, niet met een denigrerende connotatie.
Over precies dit onderwerp heeft ooit een omslagartikel in de HP/De Tijd gestaan, en toen kwamen de bekende voorbeelden naar voren van woorden die niet kunnen voor nette mensen: toilet, stropdas, colbertje, pantalon, gebakje, "eet smakelijk", kostuum, vaatwasser, koelkast, etc.
Een aparte categorie is de "sociologie van namen": b.v. Emma en Alexander voor de hogere klassen, tegenover Priscilla en Wesley voor de lagere klassen.
- In hoeverre gebruiken jullie dit soort woorden wel of juist niet?
- In hoeverre is het zinnig of onzinnig dat mensen zich proberen te profileren met hun klasse?
- Weten jullie zelf nog voorbeelden van woorden of namen die echt niet kunnen?
Zelf ben ik overigens niet zo recht in de leer. Als een ander "eet smakelijk" zegt, zeg ik het gewoon terug (ook al zou ik het nooit zelf als eerste zeggen) en ook gebruik ik gewoon "gebakje" ("taartje' klinkt voor mijn gevoel aanstellerig). Maar woorden als "toilet" en "stropdas" zou ik echt nooit gebruiken.
zaterdag 4 februari 2012 16:45
quote:redband schreef op 04 februari 2012 @ 16:40:
Marin81??
Je hebt mijn dag weer goed gemaakt.
Heb even zitten googelen voor je, uit je openingspost dacht ik namelijk spontaan terug aan dit reclamefilmpje
http://www.youtube.com/watch?v=GwV8SBUANxk
Marin81??
Je hebt mijn dag weer goed gemaakt.
Heb even zitten googelen voor je, uit je openingspost dacht ik namelijk spontaan terug aan dit reclamefilmpje
http://www.youtube.com/watch?v=GwV8SBUANxk
zaterdag 4 februari 2012 16:45
quote:martin81 schreef op 04 februari 2012 @ 16:30:
[...]
Waarom zou je je voor schut zetten als je probeert jezelf te ontwikkelen? Mijn broer had een licht Amsterdams accent, mijn moeder heeft hem toen naar een spraakcoach gedaan. Dat is het geld denk ik 1000 keer waard geweest. Hij was (als advocaat) gewoon minder succesvol geweest anders.Jezelf enigszins aanpassen aan de conventies, daar heb ik geen problemen mee. Maar jezelf doelbewust een geheel ander vocabulaire aanmeten om jezelf voor te doen als iemand uit een hogere klasse, dáár heb ik wel moeite mee.
[...]
Waarom zou je je voor schut zetten als je probeert jezelf te ontwikkelen? Mijn broer had een licht Amsterdams accent, mijn moeder heeft hem toen naar een spraakcoach gedaan. Dat is het geld denk ik 1000 keer waard geweest. Hij was (als advocaat) gewoon minder succesvol geweest anders.Jezelf enigszins aanpassen aan de conventies, daar heb ik geen problemen mee. Maar jezelf doelbewust een geheel ander vocabulaire aanmeten om jezelf voor te doen als iemand uit een hogere klasse, dáár heb ik wel moeite mee.
zaterdag 4 februari 2012 16:46
Je kunt hier lang en breed over discussiëren, in elitaire kringen zegt men overigens ouwehoeren, maar er zijn streektalen, dialecten en accenten. Ik maak jaarlijks de feutenweek mee, de helft van de kinderen kan ik niet verstaan maar als ze drie maanden meelopen hebben ze allemaal het hete aardappeltje in het nog napuberende keeltje. Ik vind het overigens erger als ik iemand die ABN spreekt hoor zeggen "hun hebben", "er zijn een groep" of "ik kon hem al jaren".
verba volant, scripta manent.
zaterdag 4 februari 2012 16:46
quote:ailien schreef op 04 februari 2012 @ 16:45:
[...]
Jezelf enigszins aanpassen aan de conventies, daar heb ik geen problemen mee. Maar jezelf doelbewust een geheel ander vocabulaire aanmeten om jezelf voor te doen als iemand uit een hogere klasse, dáár heb ik wel moeite mee.Precies, dat heeft helemaal niets met ontwikkeling te maken. Is juist het gebrek daaraan.
[...]
Jezelf enigszins aanpassen aan de conventies, daar heb ik geen problemen mee. Maar jezelf doelbewust een geheel ander vocabulaire aanmeten om jezelf voor te doen als iemand uit een hogere klasse, dáár heb ik wel moeite mee.Precies, dat heeft helemaal niets met ontwikkeling te maken. Is juist het gebrek daaraan.
Winter is coming...
zaterdag 4 februari 2012 16:48
zaterdag 4 februari 2012 16:49
quote:martin81 schreef op 04 februari 2012 @ 15:56:
- In hoeverre gebruiken jullie dit soort woorden wel of juist niet?
- In hoeverre is het zinnig of onzinnig dat mensen zich proberen te profileren met hun klasse?
- Weten jullie zelf nog voorbeelden van woorden of namen die echt niet kunnen?
Jeetje, ik ben blijkbaar echt van de laagste klasse, want ik wist echt niet dat bepaalde woorden in de hogere kringen "not done" zijn. En vooral toilet, ik heb vroeger geleerd om geen wc te zeggen waar onbekenden bij zijn. Ach ja, ik ga vanaf nu gewoon het watercloset gebruiken. Om lekker te schijten.
Ik vind het trouwens onzin als mensen zich profileren met hun sociale klasse. De inhoud: dat telt. Daar kan geen hete aardappel, maatpak en dure woorden aan tippen. Geef mij maar echte mensen. Wat heb je er bovendien aan om je "beter"te voelen dan het plebs. Als je je afkomst moet gebruiken om jezelf status te geven, dan heb je bar weinig in huis geloof ik.
- In hoeverre gebruiken jullie dit soort woorden wel of juist niet?
- In hoeverre is het zinnig of onzinnig dat mensen zich proberen te profileren met hun klasse?
- Weten jullie zelf nog voorbeelden van woorden of namen die echt niet kunnen?
Jeetje, ik ben blijkbaar echt van de laagste klasse, want ik wist echt niet dat bepaalde woorden in de hogere kringen "not done" zijn. En vooral toilet, ik heb vroeger geleerd om geen wc te zeggen waar onbekenden bij zijn. Ach ja, ik ga vanaf nu gewoon het watercloset gebruiken. Om lekker te schijten.
Ik vind het trouwens onzin als mensen zich profileren met hun sociale klasse. De inhoud: dat telt. Daar kan geen hete aardappel, maatpak en dure woorden aan tippen. Geef mij maar echte mensen. Wat heb je er bovendien aan om je "beter"te voelen dan het plebs. Als je je afkomst moet gebruiken om jezelf status te geven, dan heb je bar weinig in huis geloof ik.
zaterdag 4 februari 2012 16:49
Beste Beatrijs,
Kunt u me helpen om een einde te maken aan de eeuwige ruzie tussen mijn vriend en mij. Wat ‘hoor’ je te zeggen: ‘ijskast’ of ‘koelkast’?
Koelkast-zegger
Beste Koelkast-zegger,
Het begrippenpaar ‘koelkast – ijskast’ is er eentje uit de serie ‘toilet – wc’, ‘gebakje – taartje’, ‘zeer doen – pijn doen’, ‘mantel – jas’, ‘wagen – auto’, ‘japon – jurk’. Op het eerste gezicht lijken deze woorden synoniem, maar er schuilt een addertje onder het gras. Mensen uit bepaalde kringen (de hogere) zullen nooit het eerste zeggen en altijd het tweede. Het onderscheidend element zit ’m in een associatie met ‘deftigheid’ die de hogere kringen juist willen vermijden. ‘Toilet’ is een enigszins eufemistische aanduiding voor ‘wc’. Uit angst om een ordinaire indruk te maken gingen mensen, met name de aspirerende, lagere bourgeoisie, omfloerst over ‘toilet’ speken, alsof er op een toilet geen sprake zou zijn van pis en poep. Mensen uit hogere (adellijke) kringen vonden deze voorkeur voor mooie, deftige, eufemistische woorden juist weer heel erg burgerlijk. Zij zeiden dan liever waar het op stond: ‘wc’, ‘jurk’, ‘auto’, enzovoort. Om er nog een schepje bovenop te doen in recht-voor-z’n-raapheid sprak de adel het woord ‘moeten’ ook vaak als ‘motten’ uit (maar ‘hiero!’ was dan weer fout). Het luisterde nauw.
In de tijd dat voedsel alleen maar met behulp van ijs kon worden gekoeld, gebruikten de hogere kringen ook daadwerkelijk ijs. In grote staven werd het ijs aangeleverd en in een kast geplaatst die ‘ijskast’ heette. Na de uitvinding van de koelkast is de hogere sociale klasse tot op de dag van vandaag het woord ‘ijskast’ blijven gebruiken. Iedereen is natuurlijk vrij om te kiezen welke term hij gebruikt. Het ene woord is niet correcter dan het andere. Blijft alleen over dat ijskast-zeggers zich verheven voelen boven koelkast-zeggers. Die zelfingenomenheid is niet correct, al kun je dat gevoel niet tegengaan.
Kunt u me helpen om een einde te maken aan de eeuwige ruzie tussen mijn vriend en mij. Wat ‘hoor’ je te zeggen: ‘ijskast’ of ‘koelkast’?
Koelkast-zegger
Beste Koelkast-zegger,
Het begrippenpaar ‘koelkast – ijskast’ is er eentje uit de serie ‘toilet – wc’, ‘gebakje – taartje’, ‘zeer doen – pijn doen’, ‘mantel – jas’, ‘wagen – auto’, ‘japon – jurk’. Op het eerste gezicht lijken deze woorden synoniem, maar er schuilt een addertje onder het gras. Mensen uit bepaalde kringen (de hogere) zullen nooit het eerste zeggen en altijd het tweede. Het onderscheidend element zit ’m in een associatie met ‘deftigheid’ die de hogere kringen juist willen vermijden. ‘Toilet’ is een enigszins eufemistische aanduiding voor ‘wc’. Uit angst om een ordinaire indruk te maken gingen mensen, met name de aspirerende, lagere bourgeoisie, omfloerst over ‘toilet’ speken, alsof er op een toilet geen sprake zou zijn van pis en poep. Mensen uit hogere (adellijke) kringen vonden deze voorkeur voor mooie, deftige, eufemistische woorden juist weer heel erg burgerlijk. Zij zeiden dan liever waar het op stond: ‘wc’, ‘jurk’, ‘auto’, enzovoort. Om er nog een schepje bovenop te doen in recht-voor-z’n-raapheid sprak de adel het woord ‘moeten’ ook vaak als ‘motten’ uit (maar ‘hiero!’ was dan weer fout). Het luisterde nauw.
In de tijd dat voedsel alleen maar met behulp van ijs kon worden gekoeld, gebruikten de hogere kringen ook daadwerkelijk ijs. In grote staven werd het ijs aangeleverd en in een kast geplaatst die ‘ijskast’ heette. Na de uitvinding van de koelkast is de hogere sociale klasse tot op de dag van vandaag het woord ‘ijskast’ blijven gebruiken. Iedereen is natuurlijk vrij om te kiezen welke term hij gebruikt. Het ene woord is niet correcter dan het andere. Blijft alleen over dat ijskast-zeggers zich verheven voelen boven koelkast-zeggers. Die zelfingenomenheid is niet correct, al kun je dat gevoel niet tegengaan.
zaterdag 4 februari 2012 16:51
quote:_flower_ schreef op 04 februari 2012 @ 16:48:
Interessant?Oh dat stukje over koelkast of ijskast is leuk! Er staat in waar de hele discussie door begonnen is met de nette en de normalere woorden. En dan blijkt eigenlijk ook dat ijskast nu, hedentendage, wel incorrect is omdat er geen ijs meer in zit
Interessant?Oh dat stukje over koelkast of ijskast is leuk! Er staat in waar de hele discussie door begonnen is met de nette en de normalere woorden. En dan blijkt eigenlijk ook dat ijskast nu, hedentendage, wel incorrect is omdat er geen ijs meer in zit
zaterdag 4 februari 2012 16:52
Beste Beatrijs,
Mag of moet je elkaar ‘smakelijk eten’ wensen voorafgaande aan een maaltijd?
Mij lijkt van niet!
Mond vol tanden
Beste Mond vol,
Elkaar ‘smakelijk eten’ toewensen gold in hogere kringen als een faux pas, omdat deze aansporing als het ware ruimte openhield voor de mogelijkheid dat het eten ook níet smakelijk zou kunnen zijn. Dit is dan weer een belediging voor degene die de maaltijd heeft bereid, hetzij de gastvrouw, hetzij een huishoudster/kok. Het idee is dat het eten dat op tafel verschijnt met zorg is klaargemaakt en dus in principe smakelijk is. Daar hoeven verder geen wensen over de goede afloop aan toegevoegd te worden.
In middenklasse- en lagere kringen dacht men niet na over de diepere implicaties van deze kreet en zei men het gewoon als sein om met eten te beginnen. Het klinkt aardiger dan ‘aanvallûh!’ Omdat veel mensen in hun jeugd erin gedramd hebben gekregen dat je nooit ‘smakelijk eten’ mag zeggen, is de uitdrukking als een verkliklichtje gaan werken. Woorden als ‘gozer’ (in plaats van ‘vent’) of ‘gebakje’ (in plaats van ‘taartje’) of ‘zeer doen’ (in plaats van ‘pijn doen’) hebben dezelfde attentiewaarde. De goede verstaander, wat dat ook moge zijn, meent dan met iemand van lagere komaf te maken te hebben. Het is allemaal uiterst betrekkelijk en arbitrair, maar zo werkt het nog steeds. Sommige mensen vinden het ordinair om ‘smakelijk eten’ te zeggen, maar eigenlijk is het nuffig om je eraan te storen. Daar is het te onbelangrijk voor.
Mag of moet je elkaar ‘smakelijk eten’ wensen voorafgaande aan een maaltijd?
Mij lijkt van niet!
Mond vol tanden
Beste Mond vol,
Elkaar ‘smakelijk eten’ toewensen gold in hogere kringen als een faux pas, omdat deze aansporing als het ware ruimte openhield voor de mogelijkheid dat het eten ook níet smakelijk zou kunnen zijn. Dit is dan weer een belediging voor degene die de maaltijd heeft bereid, hetzij de gastvrouw, hetzij een huishoudster/kok. Het idee is dat het eten dat op tafel verschijnt met zorg is klaargemaakt en dus in principe smakelijk is. Daar hoeven verder geen wensen over de goede afloop aan toegevoegd te worden.
In middenklasse- en lagere kringen dacht men niet na over de diepere implicaties van deze kreet en zei men het gewoon als sein om met eten te beginnen. Het klinkt aardiger dan ‘aanvallûh!’ Omdat veel mensen in hun jeugd erin gedramd hebben gekregen dat je nooit ‘smakelijk eten’ mag zeggen, is de uitdrukking als een verkliklichtje gaan werken. Woorden als ‘gozer’ (in plaats van ‘vent’) of ‘gebakje’ (in plaats van ‘taartje’) of ‘zeer doen’ (in plaats van ‘pijn doen’) hebben dezelfde attentiewaarde. De goede verstaander, wat dat ook moge zijn, meent dan met iemand van lagere komaf te maken te hebben. Het is allemaal uiterst betrekkelijk en arbitrair, maar zo werkt het nog steeds. Sommige mensen vinden het ordinair om ‘smakelijk eten’ te zeggen, maar eigenlijk is het nuffig om je eraan te storen. Daar is het te onbelangrijk voor.
zaterdag 4 februari 2012 16:53
quote:martin81 schreef op 04 februari 2012 @ 16:48:
[...]
Dit is vooral een theoretische casus, want dat komt niet zo vaak voor...
Lees nou nog eens terug wat je zelf net quote over dingen niet chiquer willen zeggen dan strikt noodzakelijk, wanneer je echt tot de hogere klasse behoort.
Jochie val jij even denderend door de mand
[...]
Dit is vooral een theoretische casus, want dat komt niet zo vaak voor...
Lees nou nog eens terug wat je zelf net quote over dingen niet chiquer willen zeggen dan strikt noodzakelijk, wanneer je echt tot de hogere klasse behoort.
Jochie val jij even denderend door de mand
zaterdag 4 februari 2012 16:54
quote:aaaanne schreef op 04 februari 2012 @ 16:51:
[...]
Oh dat stukje over koelkast of ijskast is leuk! Er staat in waar de hele discussie door begonnen is met de nette en de normalere woorden. En dan blijkt eigenlijk ook dat ijskast nu, hedentendage, wel incorrect is omdat er geen ijs meer in zit Ik denk dat je "incorrect" hier niet op de juiste wijze gebruikt. "Incorrect" verwijst niet naar "foutief", maar naar het feit dat iets niet netjes is, niet hoort.
[...]
Oh dat stukje over koelkast of ijskast is leuk! Er staat in waar de hele discussie door begonnen is met de nette en de normalere woorden. En dan blijkt eigenlijk ook dat ijskast nu, hedentendage, wel incorrect is omdat er geen ijs meer in zit Ik denk dat je "incorrect" hier niet op de juiste wijze gebruikt. "Incorrect" verwijst niet naar "foutief", maar naar het feit dat iets niet netjes is, niet hoort.
zaterdag 4 februari 2012 16:54
Ik vind dat stukje over 'Smakelijke voortzetting" wel interessant. Dat je als gast in een restaurant aan de serveerster/gastvrouw gaat vragen of ze nóóit meer 'Smakelijke voortzetting" wil zeggen, want dat hoort niet! Of het nou wel of niet hoort, ik vind het behoorlijk onbeschoft tegenover de serveerster, die er alleen maar goede bedoelingen mee heeft. Dat vind ik dan vaak wel de keerzijde van zulke 'regels'.
Winter is coming...