Kinderen
alle pijlers
Zwangerschapsmisselijkheid voorbode op depressie of angst?
zondag 14 december 2008 om 17:19
Hallo allemaal,
Ik ben zwanger en heb enorme last van zwangerschapsmisselijkheid. Moet veel overgeven en val de laatste dagen best veel af. Nu las ik ergens een artikel van iemand die laatst gepromoveerd is in het onderzoek naar zwangerschapsmisselijkheid. Ze kwam tot de conclusie dat zwangerschapsmisselijkheid er helemaal niet zomaar bijhoort:
Vaak wordt verondersteld dat dit ‘erbij hoort’, maar in feite geven de vrouwen daarmee een psychisch signaal af: ze lopen een hoog risico op depressieve en –angststoornissen tijdens de zwangerschap, wat kan leiden tot postnatale depressies.
Zo blijkt uit haar onderzoek dat de ernst van misselijkheid en braken tijdens de zwangerschap voornamelijk afhangt van psychologische factoren. Ernstige symptomen kunnen een teken zijn van psychopathologie, wat op zijn beurt de kans op angst en depressie verhoogt. Deze laatste twee zijn niet alleen een risico voor verloskundige, foetale en neonatale complicaties, maar ook voor een verstoorde ontwikkeling van het kind.
Ik vond het toch wel heftig om te lezen. Ik heb in het verleden een angststoornis gehad en moet er niet aan denken weer in deze gevoelens terug te vervallen. Wie van jullie kan bovenstaande beamen? Of heb je ondanks de misselijkheid uiteindelijk nergens last van gehad?
Ik ben erg benieuwd naar jullie ervaringen...
Dufty
Bron: UvT
Ik ben zwanger en heb enorme last van zwangerschapsmisselijkheid. Moet veel overgeven en val de laatste dagen best veel af. Nu las ik ergens een artikel van iemand die laatst gepromoveerd is in het onderzoek naar zwangerschapsmisselijkheid. Ze kwam tot de conclusie dat zwangerschapsmisselijkheid er helemaal niet zomaar bijhoort:
Vaak wordt verondersteld dat dit ‘erbij hoort’, maar in feite geven de vrouwen daarmee een psychisch signaal af: ze lopen een hoog risico op depressieve en –angststoornissen tijdens de zwangerschap, wat kan leiden tot postnatale depressies.
Zo blijkt uit haar onderzoek dat de ernst van misselijkheid en braken tijdens de zwangerschap voornamelijk afhangt van psychologische factoren. Ernstige symptomen kunnen een teken zijn van psychopathologie, wat op zijn beurt de kans op angst en depressie verhoogt. Deze laatste twee zijn niet alleen een risico voor verloskundige, foetale en neonatale complicaties, maar ook voor een verstoorde ontwikkeling van het kind.
Ik vond het toch wel heftig om te lezen. Ik heb in het verleden een angststoornis gehad en moet er niet aan denken weer in deze gevoelens terug te vervallen. Wie van jullie kan bovenstaande beamen? Of heb je ondanks de misselijkheid uiteindelijk nergens last van gehad?
Ik ben erg benieuwd naar jullie ervaringen...
Dufty
Bron: UvT
zondag 14 december 2008 om 20:12
Ik had wel begrepen dat in sommige gevallen zwangerschapsmisselijkheid weldegelijk een psychische oorzaak kan hebben. Een vriendin van mij was ook extreem misselijk tijdens haar zwangerschappen. De laatste keer wist ze pas na 8 weken dat ze zwanger was. 5 Min na de positieve test hing ze boven het toilet om daar maandenlang niet meer vandaan te komen. Bij haar was het echt psychisch en ze is ook bij de psychiater geweest hiervoor. Maar zij was wellicht een uitzondering. Ze had geen ppd's, maar wel een verleden met angst- en eetstoornissen.
zondag 14 december 2008 om 20:18
Wat een duidelijke reacties, nogmaals dank!
@Golfje, ik kan me wel vinden in wat je schrijft. Als je al aanleg hebt tot depressiviteit, dan werkt de misselijkheid inderdaad niet mee. In die zin zie ik ook wel een link. Misschien dat ik er anders mee omga dan een ander, iemand met een verleden waarbij angstgevoelens en depressiviteit geen rol spelen. Maar ik denk niet dat dat uiteindelijk ook nog invloed heeft op de periode waarin de misselijkheid weg is. Ik kan me voorstellen dat die klachten dan weer verdwijnen. Dat hoop ik tenminste wel.
@Qwertu, ik heb geen idee wat een POP-poli is... Het is niet zo dat ik me nou zo'n zorgen maak over mijn paniek-aanvallen die ik ooit gehad heb, maar meer om het feit dat ik me zo naar voel. Als dan wordt genoemd dat het een voorbode kan zijn op depressiviteit of angstgevoelens dan vind ik dat geen leuke bijkomstigheid. Daar schrik ik dan wel van.
@Biol, wat lijkt me dat vreselijk, als je je hele zwangerschap zo beroerd bent. Dat is ook echt een angst van me, dat het blijft. Maar gelukkig gaat het meestal wel over na 3 maanden... Pfoei. Fijn te horen dat je zo op je roze wolk zit!
@Golfje, ik kan me wel vinden in wat je schrijft. Als je al aanleg hebt tot depressiviteit, dan werkt de misselijkheid inderdaad niet mee. In die zin zie ik ook wel een link. Misschien dat ik er anders mee omga dan een ander, iemand met een verleden waarbij angstgevoelens en depressiviteit geen rol spelen. Maar ik denk niet dat dat uiteindelijk ook nog invloed heeft op de periode waarin de misselijkheid weg is. Ik kan me voorstellen dat die klachten dan weer verdwijnen. Dat hoop ik tenminste wel.
@Qwertu, ik heb geen idee wat een POP-poli is... Het is niet zo dat ik me nou zo'n zorgen maak over mijn paniek-aanvallen die ik ooit gehad heb, maar meer om het feit dat ik me zo naar voel. Als dan wordt genoemd dat het een voorbode kan zijn op depressiviteit of angstgevoelens dan vind ik dat geen leuke bijkomstigheid. Daar schrik ik dan wel van.
@Biol, wat lijkt me dat vreselijk, als je je hele zwangerschap zo beroerd bent. Dat is ook echt een angst van me, dat het blijft. Maar gelukkig gaat het meestal wel over na 3 maanden... Pfoei. Fijn te horen dat je zo op je roze wolk zit!
zondag 14 december 2008 om 20:34
Ik ben tot week 30 ontzettend misselijk geweest. Bleef steeds maar hopen op beterschap. Verder niets ernstigs, maar vond het vooral ontzettend vervelend. Ik kon eigenlijk niets plannen of afspreken van te voren, omdat ik niet wist hoe ik me zou voelen. Moet wel zeggen dat ik meer moest overgeven en me slechter voelde naarmate de werkdruk en de stress op mijn werk hoger was. Dus wat dat betreft kan ik me de relatie met het psychische wel voorstellen. Maar na die 30 weken en ook na de bevalling was het alleen maar genieten en gelukkig geen depressies voor mij!
zondag 14 december 2008 om 20:39
He hallo,
Hier ook een heel erg misselijke zwangere. Dit is mijn tweede zwangerschap. Bij de eerste was ik ook erg misselijk, maar gelukkig niet zo hevig. Deze keer ben ik 3 keer opgenomen geweest (teveel afvallen, te weinig vocht etc.), en heb nu de diagnose "hyperemese gravidarum" gekregen. Als je dit door google haalt vindt je waarschijnlijk de engelse website over dit onderwerp waar erg goeie dingen op staan.
Ok en hier dan mijn mening. LAAT JE NIET BANG MAKEN! Feit is dat er nog bar weinig onderzoek naar dit onderwerp is gedaan en dat het mij lijkt dat wanneer iemand met een nieuwe bevinding/inzicht komt dit nog groot "effect" heeft omdat er gewoon nog (te!) weinig kennis over dit onderwerp en dit ziektebeeld is...
Ik zou zeggen; mensen probeer eens uit hoe het is om je dagen, weken, maanden lang misselijk, moe, pijnlijk (maag en darmkramp) kortom ronduit ziek te voelen zonder vooruitgang. Bij mij ging het zelfs stapje voor stapje achteruit. En moet je dan eens kijken wat er "tussen je oren gebeurd". Natuurlijk heeft dit effect! Zelfs als al deze klachten niet met hormonen te maken hebben. Dus ja er is ongetwijfelt verband tussen deze klachten en hoe je je voelt, en welke gevoelens je ontwikkelt.
Ik heb geen depressie gekregen, wel was ik na de bevalling mentaal en fysiek zo uitgeput dat ik de start met onze kleine enorm moeilijk vond. Daarom pak ik "deze ronde" anders aan...
Misschien heb je er wat aan; ik zou extreem goed voor jezelf (laten) zorgen. Neem veel rust. Stel vast waar je blij van wordt en wat je nodig hebt om je goed te voelen en zorg hiervoor. Als is het een zak dropjes of een zacht kussen... Loop niet lang door met je klachten. Er zijn wat middelen die je zonder gevaar mag gebruiken. (In Nederland krijg je snel Emasefene of misschien Primperan)
Zodra je merkt dat je te weinig (vocht) binnen krijgt kun je dit laten controleren. Hoe eerder klachten als uitdroging worden herkend, hoe eerder je in kunt grijpen. En dat scheelt. Ik heb enorm veel steun in het ziekenhuis gehad en vond het een verademing om aan een infuus te mogen en zo lekker veel vocht binnen te krijgen. Daar knapte ik echt van op, en dan kon ik er weer tegen.
Probeer vooral dicht bij je eigen gedachten en gevoelens te blijven. Je kent jezelf het beste, daar kan je op vertrouwen.
Enne; zet 'm op!!! Het wordt echt beter! Groet! Esther
Hier ook een heel erg misselijke zwangere. Dit is mijn tweede zwangerschap. Bij de eerste was ik ook erg misselijk, maar gelukkig niet zo hevig. Deze keer ben ik 3 keer opgenomen geweest (teveel afvallen, te weinig vocht etc.), en heb nu de diagnose "hyperemese gravidarum" gekregen. Als je dit door google haalt vindt je waarschijnlijk de engelse website over dit onderwerp waar erg goeie dingen op staan.
Ok en hier dan mijn mening. LAAT JE NIET BANG MAKEN! Feit is dat er nog bar weinig onderzoek naar dit onderwerp is gedaan en dat het mij lijkt dat wanneer iemand met een nieuwe bevinding/inzicht komt dit nog groot "effect" heeft omdat er gewoon nog (te!) weinig kennis over dit onderwerp en dit ziektebeeld is...
Ik zou zeggen; mensen probeer eens uit hoe het is om je dagen, weken, maanden lang misselijk, moe, pijnlijk (maag en darmkramp) kortom ronduit ziek te voelen zonder vooruitgang. Bij mij ging het zelfs stapje voor stapje achteruit. En moet je dan eens kijken wat er "tussen je oren gebeurd". Natuurlijk heeft dit effect! Zelfs als al deze klachten niet met hormonen te maken hebben. Dus ja er is ongetwijfelt verband tussen deze klachten en hoe je je voelt, en welke gevoelens je ontwikkelt.
Ik heb geen depressie gekregen, wel was ik na de bevalling mentaal en fysiek zo uitgeput dat ik de start met onze kleine enorm moeilijk vond. Daarom pak ik "deze ronde" anders aan...
Misschien heb je er wat aan; ik zou extreem goed voor jezelf (laten) zorgen. Neem veel rust. Stel vast waar je blij van wordt en wat je nodig hebt om je goed te voelen en zorg hiervoor. Als is het een zak dropjes of een zacht kussen... Loop niet lang door met je klachten. Er zijn wat middelen die je zonder gevaar mag gebruiken. (In Nederland krijg je snel Emasefene of misschien Primperan)
Zodra je merkt dat je te weinig (vocht) binnen krijgt kun je dit laten controleren. Hoe eerder klachten als uitdroging worden herkend, hoe eerder je in kunt grijpen. En dat scheelt. Ik heb enorm veel steun in het ziekenhuis gehad en vond het een verademing om aan een infuus te mogen en zo lekker veel vocht binnen te krijgen. Daar knapte ik echt van op, en dan kon ik er weer tegen.
Probeer vooral dicht bij je eigen gedachten en gevoelens te blijven. Je kent jezelf het beste, daar kan je op vertrouwen.
Enne; zet 'm op!!! Het wordt echt beter! Groet! Esther
zondag 14 december 2008 om 21:46
quote:Zwieber schreef op 14 december 2008 @ 17:33:
Off-topic: hoe is het intiem?Dankje zwieber, het gaat eigenlijk best goed. Sinds afgelopen zomer geen grote negatieve perioden meer gehad. Ik realiseerde me vandaag eigenlijk voor het eerst dat het alweer een tijdje geleden is dat ik heel erg opzag tegen het weekend (waarin dochter dus twee dagen full time thuis is) en me echt mentaal moest voorbereiden om het weekend door te komen. Dit realiserende kan ik wel stellen dat het steeds beter gaat. Kan ook beter omgaan met een 3,5 jarige en haar nukken dan van zo'n klein kindje dat nog zo'n groot beroep op je doet. Wat dat betreft kan ik genieten van haar groter groeien.
Met jou ging het ook weer beter toch?
En ontopic maar weer ; )
Off-topic: hoe is het intiem?Dankje zwieber, het gaat eigenlijk best goed. Sinds afgelopen zomer geen grote negatieve perioden meer gehad. Ik realiseerde me vandaag eigenlijk voor het eerst dat het alweer een tijdje geleden is dat ik heel erg opzag tegen het weekend (waarin dochter dus twee dagen full time thuis is) en me echt mentaal moest voorbereiden om het weekend door te komen. Dit realiserende kan ik wel stellen dat het steeds beter gaat. Kan ook beter omgaan met een 3,5 jarige en haar nukken dan van zo'n klein kindje dat nog zo'n groot beroep op je doet. Wat dat betreft kan ik genieten van haar groter groeien.
Met jou ging het ook weer beter toch?
En ontopic maar weer ; )
zondag 14 december 2008 om 21:53
Ik ben ook de hele zwangerschap heel erg misselijk geweest. De eerste weken heb ik zelfs gedachten gehad, dat ik zo de zwangerschap niet vol kon houden en liever niet meer zwanger wilde zijn. Maar last van depressies....nee! Absoluut niet. Ik sleepte me door de zwangerschap met de misselijkheid heen en kon ook wel genieten van het hummeltje in mn buik. En toen ie eruit kwam helemaal!
maandag 15 december 2008 om 09:46
quote:qwertu schreef op 14 december 2008 @ 17:41:
[...]
Nou, dat vraag ik me nu af dus. Ik dacht van wel. Het lijkt me ook dat ze anders vrouwen die met uitdrogingsverschijnselen door zwangerschapsmisselijkheid ook langs de psychiater zouden sturen in plaats van ze medicatie en eet- en drinkadviezen mee te geven. Maar goed, ik ben geen arts, noch expert.
Ik ben nu 31 weken zwanger en tot week 24 kotsmisselijk geweest. Ik kon nauwelijks nog eten en viel 17 kilo af. Na alle infusen kon de gyn. niks meer voor me doen en dus stuurde ze me door naar een medisch psycholoog. Inmiddels voel ik me goed en kan ik zelfs al een beetje meer eten. Ik weet dus niet of het echt met elkaar te maken heeft, maar ik heb wel baat gehad bij die psycholoog. Vooral om gewoon even lekker zielig te kunnen doen omdat de zwangerschap helemaal niet liep zoals ik me had voorgesteld.
Misschien dat mijn misselijkheid dus ook voortkwam uit psychisch ongenoegen?? Geen idee. Volgens de gyn. kon je het ook zien als een allergie op het HcG hormoon. Op zich klinkt dat wat aantrekkelijker natuurlijk...
Succes dufty, ik hoop dat je je snel beter voelt!
[...]
Nou, dat vraag ik me nu af dus. Ik dacht van wel. Het lijkt me ook dat ze anders vrouwen die met uitdrogingsverschijnselen door zwangerschapsmisselijkheid ook langs de psychiater zouden sturen in plaats van ze medicatie en eet- en drinkadviezen mee te geven. Maar goed, ik ben geen arts, noch expert.
Ik ben nu 31 weken zwanger en tot week 24 kotsmisselijk geweest. Ik kon nauwelijks nog eten en viel 17 kilo af. Na alle infusen kon de gyn. niks meer voor me doen en dus stuurde ze me door naar een medisch psycholoog. Inmiddels voel ik me goed en kan ik zelfs al een beetje meer eten. Ik weet dus niet of het echt met elkaar te maken heeft, maar ik heb wel baat gehad bij die psycholoog. Vooral om gewoon even lekker zielig te kunnen doen omdat de zwangerschap helemaal niet liep zoals ik me had voorgesteld.
Misschien dat mijn misselijkheid dus ook voortkwam uit psychisch ongenoegen?? Geen idee. Volgens de gyn. kon je het ook zien als een allergie op het HcG hormoon. Op zich klinkt dat wat aantrekkelijker natuurlijk...
Succes dufty, ik hoop dat je je snel beter voelt!
maandag 15 december 2008 om 12:42
quote:Lalie schreef op 14 december 2008 @ 19:33:
*Even offtopic Biol wat heerlijk dat je zo geniet! Jij had toch een aantal weken geleden een topic over dat je je zo eenzaam voelde en in de steek gelaten door je familie? Wat geweldig dat je nu een heerlijk kleintje hebt waar je zo van geniet en zoveel van kunt houden *Ja klopt idd! en nog steeds is het familie gebeuren hetzelfde, en is zelfs mijn beste vriendin nog niet langs geweest( in hoeverre kan je dan nog van je beste vriendin spreken) maar nu kan het me allemaal niet meer schelen.. Ik heb het mooiste ventje van de wereld( sorry andere mama`s, t is echt zo.. hihi) en geniet met volle teugen van hem.. t is zo gezellig zo!
*Even offtopic Biol wat heerlijk dat je zo geniet! Jij had toch een aantal weken geleden een topic over dat je je zo eenzaam voelde en in de steek gelaten door je familie? Wat geweldig dat je nu een heerlijk kleintje hebt waar je zo van geniet en zoveel van kunt houden *Ja klopt idd! en nog steeds is het familie gebeuren hetzelfde, en is zelfs mijn beste vriendin nog niet langs geweest( in hoeverre kan je dan nog van je beste vriendin spreken) maar nu kan het me allemaal niet meer schelen.. Ik heb het mooiste ventje van de wereld( sorry andere mama`s, t is echt zo.. hihi) en geniet met volle teugen van hem.. t is zo gezellig zo!
Sometimes I question my sanity, but the unicorn and gummy bears tell me I’m fine!
maandag 15 december 2008 om 19:59
Ik ben 9 maanden lang ziek geweest. Misselijk en op mijn ergste dagen denk ik zo'n 20 keer per dag gespuugd. In het ziekenhuis gelegen, baby eerder gehaald ivm leverproblemen. Maar ik heb geen depressies of angstaanvallen gehad hoor! Ja na een tijdje werd ik natuurlijk wel beu van dat ziek zijn, en misschien werd ik er een beetje depressief van dat ik zo ziek was. Maar dat is niet wat jij bedoelt.
Dus ik denk dat het wel meevalt met die theorie en zou me ook niet gek laten maken..
Dus ik denk dat het wel meevalt met die theorie en zou me ook niet gek laten maken..
maandag 15 december 2008 om 20:06
Bij mij was er (zover ik weet) geen verband met elkaar. Ik ben extreem misselijk geweest tot een week of 20 en daarna nog altijd lichtjes missselijk. Maar ik ben niet depressief of wat dan ook geweest. Natuurlijk zag ik het wel eens een dagje niet zitten en baalde ik van de zwangerschap (niet van het kindje in mijn buik!!). Maar depressief wil ik het absoluut niet noemen.
maandag 15 december 2008 om 20:29
quote:intiem schreef op 14 december 2008 @ 21:46:
[...]
Dankje zwieber, het gaat eigenlijk best goed. Sinds afgelopen zomer geen grote negatieve perioden meer gehad. Ik realiseerde me vandaag eigenlijk voor het eerst dat het alweer een tijdje geleden is dat ik heel erg opzag tegen het weekend (waarin dochter dus twee dagen full time thuis is) en me echt mentaal moest voorbereiden om het weekend door te komen. Dit realiserende kan ik wel stellen dat het steeds beter gaat. Kan ook beter omgaan met een 3,5 jarige en haar nukken dan van zo'n klein kindje dat nog zo'n groot beroep op je doet. Wat dat betreft kan ik genieten van haar groter groeien.
Met jou ging het ook weer beter toch?
En ontopic maar weer ; )Ik herken dat wel, dat opzien tegen het weekend. Soms heb ik het nog, met name als ik me niet zo lekker voel. Deze kerstvakantie hebben we voor het eerst sinds het zwangerschapsverlof twee volle weken achter elkaar met zijn drieeen. Ik ben heel benieuwd hoe het gaat. Fijn te horen dat het goed gaat met jullie drieeen. Is het nog gelukt met een goede bso uitzoeken?
[...]
Dankje zwieber, het gaat eigenlijk best goed. Sinds afgelopen zomer geen grote negatieve perioden meer gehad. Ik realiseerde me vandaag eigenlijk voor het eerst dat het alweer een tijdje geleden is dat ik heel erg opzag tegen het weekend (waarin dochter dus twee dagen full time thuis is) en me echt mentaal moest voorbereiden om het weekend door te komen. Dit realiserende kan ik wel stellen dat het steeds beter gaat. Kan ook beter omgaan met een 3,5 jarige en haar nukken dan van zo'n klein kindje dat nog zo'n groot beroep op je doet. Wat dat betreft kan ik genieten van haar groter groeien.
Met jou ging het ook weer beter toch?
En ontopic maar weer ; )Ik herken dat wel, dat opzien tegen het weekend. Soms heb ik het nog, met name als ik me niet zo lekker voel. Deze kerstvakantie hebben we voor het eerst sinds het zwangerschapsverlof twee volle weken achter elkaar met zijn drieeen. Ik ben heel benieuwd hoe het gaat. Fijn te horen dat het goed gaat met jullie drieeen. Is het nog gelukt met een goede bso uitzoeken?
dinsdag 16 december 2008 om 12:37
Hoi!
Wat veel reacties weer, en zo verschillend... Volgens de gyn. is de kans op een ppd voor mij groter vanwege mijn schildklierproblemen dan vanwege de misselijkheid. Het is een nuchtere man en zag het verband zelf niet zo. Het feit dat ik ooit een angststoornis had, kan ook een rol spelen, maar het hoeft niet. Dus bij mij spelen andere factoren een grotere rol dan de misselijkheid als je kijkt naar de kans op een depressie... Ik laat me er niet door leiden, maar het houdt me wel allert...
Toch zie ik het verband zelf wel een beetje hoor, want sinds ik zo misselijk ben onderneem ik ook bijna niks. Soms voel ik me daardoor best somber. Ik kan het geen depressie noemen, maar kan me wel voorstellen dat ik me zonder de misselijkheid veel beter had gevoeld...
Wat veel reacties weer, en zo verschillend... Volgens de gyn. is de kans op een ppd voor mij groter vanwege mijn schildklierproblemen dan vanwege de misselijkheid. Het is een nuchtere man en zag het verband zelf niet zo. Het feit dat ik ooit een angststoornis had, kan ook een rol spelen, maar het hoeft niet. Dus bij mij spelen andere factoren een grotere rol dan de misselijkheid als je kijkt naar de kans op een depressie... Ik laat me er niet door leiden, maar het houdt me wel allert...
Toch zie ik het verband zelf wel een beetje hoor, want sinds ik zo misselijk ben onderneem ik ook bijna niks. Soms voel ik me daardoor best somber. Ik kan het geen depressie noemen, maar kan me wel voorstellen dat ik me zonder de misselijkheid veel beter had gevoeld...
dinsdag 16 december 2008 om 16:29
Ja, maar dan heb je het bij die misselijkheid niet over een genetische component, maar wat voor veel meer mensen gewoon het resultaat is van je langdurig beroerd voelen. Langdurig zwak ziek en misselijk zijn kan je stemming dermate uit evenwicht brengen dat het soms meer een logisch gevolg is dan dat een en ander aan elkaar hangt.
BTW, heb verschillende empirische onderzoeken moeten/mogen bestuderen en soms kun je toch tot tegengestelde resultaten komen. Dus het zegt niet altijd alles. Hang er daarom voor jezelf ook niet teveel aan op. Let gewoon op jezelf, dan heb je sneller in de gaten hoe het met je gaat dan een onderzoek naast jezelf te leggen.
BTW, heb verschillende empirische onderzoeken moeten/mogen bestuderen en soms kun je toch tot tegengestelde resultaten komen. Dus het zegt niet altijd alles. Hang er daarom voor jezelf ook niet teveel aan op. Let gewoon op jezelf, dan heb je sneller in de gaten hoe het met je gaat dan een onderzoek naast jezelf te leggen.
